Lyfin eru örugg
Ýmsar spurningar brenna á
foreldrum varðandi lyfjagjöf við ADHD. Flestar rannsóknir sem gerðar hafa verið
eru á börnum á grunnskólaaldri og hafa sýnt fram á að þegar lyfin eru notuð
eftir leiðbeiningum læknis eru þau örugg. Algengustu aukaverkanir eru minni
matarlyst og erfiðleikar með að sofna á kvöldin. Metið er í hverju tilfelli
fyrir sig hvort aukaverkanirnar skerði lífsgæði og ef svo er, er lyfjatöku hætt
og þá oft annað lyf prófað. Ein algengasta spurning foreldra er hvort börn sem
fara á lyf séu í aukinni hættu á áhættuhegðun s.s. áfengis- og fíkniefnavanda eða
afbrotahegðun. Þekkt er að einstaklingar með ADHD eru í aukinni hættu á slíkri
hegðun ef þau fá ekki viðeigandi meðferð. Langtímarannsóknir hafa sýnt að lyfjameðferð
auka ekki líkurnar á því og sumar rannsóknir hafa jafnvel sýnt fram á lyfjagjöf
hafi verndandi áhrif. Önnur algeng spurning er hvort lyfin séu ávanabindandi eða
valdi vímu. Ef lyfin eru einungis notuð í meðferðarskömmtum þá er það
ekki raunin. Aðrar áhyggjur foreldra eru að lyfin valdi persónuleikabreytingum
og deyfi börnin. Tilgangur lyfjanna er að bæta virkni heilans sem leiðir til
aukinnar getu til að fylgjast með, hafa stjórn á sinni hegðun og draga úr
ofvirkni. Ef börnin verða flöt eða áhugalaus er það óæskileg og óásættanleg aukaverkun
lyfjanna og er þá full ástæða til að hætta inntöku þess eða skipta um lyf.
Eftir þörfum barnsins
Það er einstaklingsbundið hvort
taka þurfi lyfin alla daga og fer það eftir þörfum barnsins. Yfirleitt fá börn
ekki fráhvörf ef tekin eru lyfjahlé og því er hægt að stjórna lyfjagjöf eftir
þörfum barnsins. Börn og foreldrar spyrja gjarnan hvort þörf sé á ævilangri
meðferð. Svarið er að einkenni ADHD breytast gjarnan með tímanum hjá
einstaklingum. Yfirleitt minnka ofvirkni- og hvatvísiseinkennin en áfram eru
erfiðleikar með athygli og skipulag. Margir geta tileinkað sér færni og tækni
til að skipuleggja líf sitt þannig að ekki er þörf á lyfjameðferð á
fullorðinsárum. Mikilvægt er að hafa í huga að börn og unglingar sýna
misalvarleg eða hamlandi einkenni og því er nauðsynlegt að sníða meðferð hvers einstaklings
fyrir sig. Gott utanumhald og eftirfylgd skiptir höfuðmáli.
Nína Sigurveig
Björnsdóttir læknir á Þroska- og hegðunarstöð Heilsugæslustöð höfuðborgarsvæðisins
Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu.